Çam Balı

Çam balı ; arıların çiçek poleninden değil, Akdeniz iklimine mahsus bazı çam ağacı türlerinin gövdesinde yaşayan bir aracı böceğin salgısını kullanarak ürettiği, müstesna bir baldır. Dünyada sadece Türkiye ve Yunanistan‘da bulunur.

Çam balının üretilmesi için, çam pamuklu böceği, veya milimetrik boyutlarda olduğu için çam pamuklu biti olarak da adlandırılan, halk arasında basra böceği (veya balsıra böceği) denilen bu böceğe ihtiyaç vardır. Bu böcek sadece kızılçam (“Türk çamı” veya Kalabriya çamı” da denir), karaçam ve Halep çamında yaşar. Zoolojide bu böcek afidler sınıflandırması içinde Marchalina hellenica olarak adlandırıldığı gibi Monophlebus hellecinus olarak da bilinmektedir.

Basra (balsıra) böceği çamın özsuyunu emerek beslenir, artan özsuyunu da tatlı bir madde halinde dışkılar. Basra böceğinin Temmuz ve Ekim ayları arasında salgıladığı bu sıvı arılar tarafından çok sevilmektedir. Böceğin bu şekerli artığı arılar tarafından toplanır. Bu şekerli maddeyi bulunduran ağaçlara halk arasında balsıra ağaçları denilir. Balsıra ağaçlarında böcekler ağaç gövdelerinin toprak seviyesindeki kısımlarında yumurtlar ve doğan yavrular ağaca ağır ağır ve çamın özsuyunu emerek tırmanırlar. Kışın sert geçtiği yıllarda öldüklerinden, arıcılar, böyle durumlarda, böceğin kışın içinde biriktiği mumu bol olduğu bölgelerden toplayarak kendi bölgelerine götürürler ve soğuktan korumak için üzerini çalı çırpı ile örterek bırakırlar. Bu işlem en geç kış mumunun sağlam kaldığı Nisan ayında yapılmalıdır. Aksi takdirde, böcekler yolculuğa dayanamaz ve Mayıs ayındaki üreme mevsimi tehlikeye atılmış olur.

Arıcıların arı kovanlarını (arıların çam balı üretmesi için) çama bırakırken dikkat ettikleri bir başka husus, bu bölgede arıları fazla tutmamaktır. Zira balı böcek salgısından üreten arılar, çamda çok uzun süre bırakılırsa (en fazla 20 gün), çam ağaçlarında o sırada polen olmadığından, ana arı zamanla yumurtlamayı azaltır. Bu nedenle kovan zayıflar. Ana arının üretkenliğini muhafaza etmek için hazır polen kekleri verme uygulaması da yaygınlaşmaktadır. Öte yandan, çam balı üretilmek isteniyorsa, arının çamı terkedip çiçek polenlerine yönelmemesi için, çevrede fazla çiçek olmaması önemlidir.

Böcek Türkiye’de, MuğlaAydınİzmirBalıkesirÇanakkaleAntalya illerinin Ege sahil şeridi boyunca, iç bölgelerin ılıman kısımlarına biraz girecek şekilde (Menderes ovasının tamamı ve Denizli‘de de bulunur) yaşamaktadır.

Çam balının en önemli özelliği kıvamı bozulmadan veya donmadan yıllarca saklanabilmesidir. Bu nedenle pazarlaması da kolaydır. Rengi çiçek ballarının ekseriyetinden daha koyudur. Besin değeri biraz daha düşük olmakla birlikte, özellikle boğaz rahatsızlıklarına çok iyi gelir. Çam balı, kristalizasyona dayanıklılığı ve önleyici özelliği ile, tıpta ve gıda sektöründe çeşitli ürünlerde (örneğin dondurmalarda) bir doğal katkı maddesi olarak geniş bir kullanım alanına, ve önemli ihracat potansiyeline sahip bir üründür.

Piyasada bazen, müstahsilin elindeki bal stoklarını dengelemek için, çiçek balına çam balı karıştırması hadisesi görülmektedir. Çam balının biraz daha ucuz olması da bu tür yönelimleri teşvik edebilmektedir. (Bizzat çam balı da çok iyi bir baldır, burada sözkonusu edilen hadise saf çiçek balı satın aldığı düşüncesi içindeki tüketicinin yanlışa sevkedilmemesi, ürünün dürüst bir şekilde etiketlenmiş olmasıdır. Başka bir deyişle, saf çiçek balı ve karışık bal. Sahte bal ise, daha da farklı bir kavram olup, arı ürünleri dışında ürünler kullanılarak (glikoz gibi, bala benzetilen ve piyasaya sürülen tamamen hileli ürünleri içerir.[1]

Çiçek balına, çam balı (veya başka bir farklı ürün) karıştırılmamış olduğunu anlamak için, bir kaşık bal az bir miktar suda eritilerek, üzerine saf alkol (ispirto) damlatılmalıdır. Katıksız çiçek balının bulunduğu suda hiçbir bulanıklık meydana gelmez. Çiçeklerden derlenmemiş ise, yumurta akı kıvamında tortular oluşur.

Bal Niye Kristalleşir (Donar)

Bal, toplandığı balözü kaynağına göre ve arıların salgı bezlerinin faaliyetlerine bağlı olarak, sakkaroz, maltoz, isomaltoz, melezitoz ve laktoz gibi yaklaşık 15 çeşit doğal şeker içerir. Bu şekerlerin % 85-95’i gibi büyük kısmını fruktoz ve glikoz oluşturur. Balın temel yapısı karbonhidrattır. Balın yapısında karbonhidratlardan başka organik asitler, amino asitler (lisin, histidin, arginin, aspartik asit, serin, glutamik asit, prolin, glisin, alanin, valin, metionin, lösin, izolösin, triosin, fenilalanin, triptofan), mineraller (potasyum, sodyum, kalsiyum, magnezyum, demir, bakır, mangan, klor, fosfor, kükürt, kükürt dioksit, iyot) vitaminler (riboflavin, pantotenik asit, niasin, tiamin, piridoksin, askorbik asit), Enzimler (amilaz, sakkaroz, invertaz, fosfotaz, katalaz, katalaz, glukoz oksidaz) ve aroma maddeleri mevcuttur.

Balın kristalleşmesinde birçok faktör etkilirdir. Baldaki glikozun monohidrat formu kristalleşmeyi başlatabilir. Süzme ballarda kristalleşme daha erken başlamaktadır. Baldaki glikoz-su oranı 1,7 den daha düşük ballar hiç kristalize olmazken, 2,1 den daha yüksek su oranına sahip ballar kısa sürede kristalize olmaktadırlar.

Balözünün elde edildiği kaynağa bağlı olarak, baldaki glikoz ve fruktoz oranı da değişir. Glikoz oranı artıkça kristalize olma daha hızlı olmakta, fruktoz oranı arttıkça daha yavaş kristalize olduğu görülmektedir.  Glikoz oranı %30’dan daha düşük ballar, örneğin adaçayı balı kristalize olmaya dayanıklıdır. Ayçiçeği, yonca ve pamuk balları kısa sürede kristalize olduğu halde, kestane, akasya, hardal, orman gülü ve salgı balları geç kristalleşir. Balın kristalleşme süreci kalitesine değil kaynağına bağlıdır.

Balın ısısı kristallenmeyi tetikleyen önemli bir faktördür. Ballar genellikle 14 °C’de kristalleşir. Balları kristalleşmeden korumak için 10 °C’nin altındaki ısılar idealdir. Kristalleşmeye, sıcaklığın 14 °C altında ve üstünde dalgalandığında,  yani 10-21 °C gibi orta dereceli ısılarda rastlanır. Daha yüksek ısılarda, 21-27 °C’de kristalleşme engellenir. Sıcaklığın 27 °C’nin üzerine çıktığı ısılarda kristalleşme gerçekleşmez ancak bal fermentasyonla bozulabilir. Balları kristalleşmeden korumak için, İşlenmiş balın 18-24 °C arasında depolanması önerilirken, işlem görmemiş balın 10  °C veya daha altında ısılarda saklanması gerekir.

Balın Depolanması ve Donmuş Balın Çözdürülmesi

Doğal bir değişim olan kristalleşme uygun depolama, ısıtma ya da filtre edilerek kontrol altına alınabilir. Balın kristalleşmesini önlemek için bir yol da 0 °C’de en az 5 hafta bekletip daha sonra 14 °C’de depolanmasıdır.

Bal için en sağlıklı ambalaj cam kavanozdur. Balın saklandığı kaplar, ortamdaki nem, ısı ve ışıkta kristalleşmeyi etkilemektedir. Bunun dışında süzme ballarda balın içindeki hava kabarcıkları, çiçektozu, çöp, toz, balmumu, propolis ve diğer yabancı maddelerde kristalleşmeye neden olmaktadır.

Kristalize olmuş ambalajlı ballar, 45 °C’de sıcaklıktaki havası kuru bir dolapta veya sıcaklığı ayarlanabilen bir kazandaki, ısısı 45 °C’de tutulan su içerisinde bekletilirse tekrar sıvı hale gelirler. Bu işlemi yaparken, balın içerisindeki bazı faydalı özelliklerin kaybolmaması için çözülme tamamlanır tamamlanmaz ısıtma işlemi bitirilmelidir.

 Çam Balının Faydaları Nelerdir?

  • Çam Balının Saça Faydası:saç diplerini ve zayıf kökleri düzeltici etkiye sahiptir. Çam Balı, saçları besler ve saç köklerinin güçlenmesine katkıda bulunur.
  • Yorgunluğu Gidermeye Etkisi:Çam balı bir insanın enerjisini yerine getiren bir içeriğe sahiptir ve bu özelliği sayesinde sık tüketen insanlarda yorgunluk belirtileri gözlenmez. Çam balının verdiği enerji yorgunluğun giderilmesine, halsiz hissinin ortadan kalkmasına neden olur.
  • Yüksek Tansiyon Hastalarına Faydaları:Ülkemizde çok sık karşılaşılan hastalıklardan biri yüksek tansiyondur. Çam balı içeriğindeki özel mineral ve şifası ile yüksek tansiyona sahip olan kişilerin tansiyonunu düşürmesinde ve dengede tutabilmesine oldukça yarar sağlamaktadır.
  • Sindirim Sistemimize Yardımı:Çam balı normalde asidik bir yapıya sahip olmasına rağmen şeker bakımından früktozun glikoza maddesini içeriğinde barındırmaktadır. Çam balı yüksek asit barındırsa da en hassas mide için bile sindirimini kolay bir şekilde gerçekleştirmektedir. Hazımsızlık yapmaz ve mideyi tedavi edici bir yapıya sahiptir.
  • Yaraları Tedavi Eder:Çam balı havadan nem çekme özelliğine sahiptir. Bu sayede içeriğinde bulunan özler, bir yarayı ve iltihabı çözerek hücrelerin yenilenme aktiviteliğini hızlandırmaktadır. Bu hızlandırma işlemi, hücreleri ve deriyi besleyen özel bir yapıyla olmaktadır.

Çam Balının Diğer Faydaları

  • Nezle, öksürük ve boğaz yanmalarına iyi gelir.
  • Göz bozukluğunu düzelterek gözlerin daha iyi görebilmesini sağlar.
  • Kalp ritmini bozan düzensizliği giderir.
  • Kansızlığa iyi gelir ve bağışıklık sistemini güçlendirir.
  • Damar tıkanıklığı sıkıntısı yaşayanlar için tam bir etki gösterir. Damarları açar ve nefes aldırır.
  • Mide rahatsızlıklarını önler.
  • Alerjik reaksiyonları önler ve alerji oluşumunun önüne geçer.
  • İshali düzeltir.
  • Ağrıları ve sızıların kesilmesini önleyen doğal bir ağrı kesici etkisi vardır.
Share
Call Now Button
× .